Kanuni Sultan Süleyman’ın 1535 yılında inşa ettirdiği ve kendi cebinden ödediği Ab-ı Hamravat su hattının kalıntıları, Dünyanın en eski ikinci kenti sayılan Amida Höyüğü’nde yapılan kazılarda ortaya çıkarıldı. Kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle Dicle Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İrfan Yıldız yönetiminde 1 Eylül’de başladı. Hamravat su hattının kalıntıları, kazı çalışmalarında büyük bir sürpriz oldu. Prof. Dr. İrfan Yıldız, “Ab-ı Hamravat” adıyla bilinen ve İçkale’ye ulaşan bu su hattının kaynaklarda geçtiğini ancak ortaya çıkmasını beklemediklerini belirtti. Yıldız, ayrıca Artuklu Sarayı’nın doğu surlarının temelini açığa çıkarmak için de çalıştıklarını söyledi.
"Alay Meydanı özgün kotu ve döşemesi kısmen de olsa ortaya çıktı"
Prof. Dr. Yıldız, sıcak hava nedeniyle Amida Höyüğü Artuklu Sarayı kazısına bu yıl 1 Eylül’de başladıklarını ifade etti ve ekledi:
“Kazı çalışmalarımız iki alanda devam ediyor. Birincisi höyüğün kuzey tarafında bulunan Alay Meydanı'nda. Burada hem Alay Meydanı'nın zemin kodunu tespit etmeye yönelik kazı çalışmalarımız var hem de açtığımız sondajlarla burada bir kültür tabakası olup olmadığını tespit etmeye çalışıyoruz. İkinci çalışmamız da höyüğün üzerindeki Artuklu Sarayı'nı çevreleyen doğu surlarının temellerini ortaya çıkartmaya yöneliktir. Özellikle Alay Meydanı'nda yaptığımız çalışmalarda sürprizlerle karşılaştık. İlk sürpriz Alay Meydanı özgün kotu ve döşemesi kısmen de olsa ortaya çıktı. Bu döşeme izleri 2021 yılında höyüğün batı tarafından tespit edilen Kral Yolu'nun döşemesi ile benzer özellikleri gösteriyor.”
Yıldız, kazı çalışmalarında Kanuni Sultan Süleyman’ın Diyarbakır’a yaptırdığı Ab-ı Hamravat su kanalının kalıntılarını bulduklarını ve bunun kendileri için büyük bir sürpriz olduğunu söyledi. Yıldız, bu su kanalının Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel değerine işaret ettiğini de vurguladı.
"Kanuni Sultan Süleyman kendi malından bu su kaynağının masraflarını karşılamıştır"
Yıldız konuşmasına şu şekilde devam etti:
“Diğer sürpriz ise kaynaklardan İçkale'ye getirildiğini bildiğimiz Ab-ı Hamravat olarak meşhur olan, Hamravat kanalının ortaya çıkmasıydı. İçkale'ye Hamravat suyunun geldiğini biliyorduk ama hangi noktadan İçkale'ye alındığı şimdiye kadar tespit edilmemişti. Kazılarla beraber bu tespit edilmiş oldu. Özellikle getirilen su kaynağı çok güçlü büyük bir su kaynağı olduğu için çok büyük künkler kullanılmış. Pöhrenk dediğimiz o günkü şartlara göre bayağı büyük borularla su kaynağı İçkale'ye getirilmiş. Bu su İçkale'den de şehrin diğer taraflarına dağıtılmıştır. Hamravat su kaynağı Diyarbakır için önemli su kaynağıdır. Kanuni Sultan Süleyman kendi malından bu su kaynağının masraflarını karşılamıştır. Yapımına 1535 yılında başlamış, 1543 yılı itibarıyla Hamravat suyunu Diyarbakır'a getirme çalışmaları tamamlanmıştır. Osmanlı arşivlerine baktığımız zaman Sultan Süleyman Evkafı'nda Ab-ı Hamravat olarak geçer. Bu önemli su kaynağının İçkale'deki borularının (pöhrenklerinin) tespit edilmesi bizim için sürpriz oldu."
Artuklu Sarayı’nın etrafını çevreleyen doğu surlarının temel kalıntılarını bulup projelendirmek için bu yılki kazılarda özellikle doğu tarafına yoğunlaştıklarını belirten Yıldız. Prof. Dr. Yıldız, “Şimdiye kadar yaptığımız çalışmalarda temel izleri yavaş yavaş ortaya çıkıyor. Aynı zamanda Osmanlı döneminde artık şehrin güvenlik sıkıntısı kalmayınca burada daha farklı yapılaşmanın da olduğunu görüyoruz. Muhtemelen 15-20 günlük çalışmayla doğu surlarının temelleri tamamıyla ortaya çıkartılmış olacak” diye konuştu.
Diyarbakır turizmine önemli bir katkı sağlayacağını ifade eden Yıldız, Amida Höyüğü’nün Diyarbakır için önemli bir adres olduğunu ve kazı çalışmalarının tamamlanmasıyla daha da değerleneceğini söyledi. Yıldız, "Amida Höyük dediğimiz yer aslında Diyarbakır turizminin tam merkezinde yer alan bir mekandır. Şu anda Türkiye'nin sayılı turizm alanlarından biri olan Diyarbakır İçkale'de yer alıyor. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi ile aynı alandadır. Buradaki kazı çalışmalarının bitmesiyle beraber alanın tamamı turizme açılmış olacak ve Diyarbakır turizmine Amida Höyüğü Artuklu Sarayı kazısı bir ivme kazandırmış olacak" dedi.
